Nhuộm gram là một kỹ thuật nhuộm được ứng dụng phổ biến trong lĩnh vực vi khuẩn học. Hoạt động này được thực hiện nhằm xác định loại bệnh lý do vi khuẩn gây ra, từ đó giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác bệnh, cũng như đưa ra hướng điều trị bệnh. Muốn thực hiện phương pháp này, phòng xét nghiệm cần sử dụng một số hóa chất nhuộm gram đặc biệt. Vậy đó là những hóa chất nào? Bài viết hôm nay của Đất Việt Medical sẽ giải đáp giúp bạn câu hỏi này!

Tham khảo:

• Hóa chất xét nghiệm huyết học thú y Zybio có ưu điểm gì đặc biệt? 
• Các hãng sản xuất hóa chất xét nghiệm sinh hóa nổi tiếng
• Máy xét nghiệm huyết học sử dụng hóa chất như thế nào?

Phương pháp nhuộm gram là gì?

Phương pháp nhuộm gram là một phương pháp được thực hiện với sự hỗ trợ của hóa chất nhuộm gram đặc biệt để xác định nhanh loại vi khuẩn trong mẫu bệnh phẩm. Phương pháp này được phát minh bởi nhà khoa học Đan Mạch Hans.C.J.Gram vào năm 1884. Đã hơn 100 năm trôi qua, nhưng phương pháp này vẫn được sử dụng để nhận biết chính xác nguyên nhân gây bệnh do loại vi khuẩn gây nên, từ đó đề xuất phương án điều trị phù hợp. 

Về phương diện kỹ thuật, phương pháp này được tiến hành dựa trên những đặc điểm lý hóa của thành tế bào vi khuẩn. Những loại vi khuẩn này được chia làm hai loại chính là vi khuẩn gram dương (+) và vi khuẩn gram âm (-). 

Nguyên lý bắt màu của hai loại vi khuẩn

Lớp thành tế bào của vi khuẩn sẽ quyết định đến tính chất bắt màu của riêng loại vi khuẩn đó trong quá trình nhuộm. Trong đó, màu sắc nhuộm của mỗi loại vi khuẩn được quy định như sau:

• Màu tím: Vi khuẩn gram dương. 
• Màu hồng: Vi khuẩn gram âm.

Ngoài ra, mỗi loại vi khuẩn riêng sẽ có đặc điểm khác nhau như: 

Đặc điểm riêng của vi khuẩn gram dương

Vi khuẩn gram dương (+) được cấu tạo từ vách peptidoglycan dày, có dạng lưới. Lớp vách này vô cùng nhạy với loại thuốc tím gentian tinh thể. Do vậy mà quá trình tẩy cồn cũng khó khăn hơn so với nhuộm vi khuẩn gram âm. Một số loại vi khuẩn được xếp vào nhóm khuẩn gram dương như: Phế cầu khuẩn s.pneumoniae, tụ cầu khuẩn,...

Đặc điểm riêng của vi khuẩn gram âm

So với vi khuẩn gram dương, nhóm khuẩn gram âm (-) có lớp vách dày hơn, đồng thời được cấu tạo thêm lớp lipopolysaccharide bên ngoài. Do vậy, khi thực hiện tẩy cồn, lớp màng này có thể được hòa tan đi và không giữ màu tím (của thuốc nhuộm) mà sẽ bắt màu đỏ hoặc hồng (của dung dịch fushin kiềm). một số vi khuẩn tiêu biểu của nhóm này là: Não mô cầu, lậu cầu, khuẩn E.coli, vi khuẩn gây bệnh thương hàn,...

Hóa chất nhuộm gram

Các hóa chất cần thiết trong kỹ thuật nhuộm gram bao gồm: dung dịch tím gentian, tẩy cồn aceton, dung dịch lugol và dung dịch đỏ fuchsin. Chức năng của mỗi loại hóa chất được trình bày cụ thể như sau: 

• Dung dịch tím gentian: Dung dịch nhuộm ban đầu của mẫu bệnh phẩm, có tác dụng nhuộm màu thành tế bào của vi khuẩn.
• Tẩy cồn aceton: Dùng để tẩy màu của mẫu (thông qua việc phá vỡ thành tế bào vi khuẩn). 
• Dung dịch lugol: Dùng để cố định màu của vi khuẩn, đồng thời phân biệt vi khuẩn đậm hoặc nhạt.
• Dung dịch đỏ fuchsin: Dùng để phân biệt loại vi khuẩn không bị đổi màu hoặc bắt màu đỏ. 

Quy trình nhuộm gram

Quy trình nhuộm gram bao gồm 5 bước cụ thể sau đây: 

Bước 1: Dàn đều mẫu sinh thiết hoặc dịch cơ thể nghi ngờ nhiễm khuẩn lên một lam kính sạch. 

Bước 2: Hơ lam kính trên ngọn lửa đèn cồn để cố định mẫu bệnh phẩm. Sau đó để nguội. 

Bước 3: Thực hiện lần lượt 4 bước nhuộm với sự hỗ trợ của các hóa chất nhuộm gram riêng biệt:

• Đầu tiên, nhuộm tất cả vi khuẩn thành máu tím bằng dung dịch tím gentian, để nguyên khoảng 30 giây, rồi rửa dưới vòi nước chảy nhẹ. 
• Phủ dung dịch lugol (có tác dụng cố định màu) để phân loại vi khuẩn đậm hoặc nhạt. Sau đó để nguyên trong vòng 30 giây, rồi rửa mẫu dưới vòi nước. 
• Tẩy màu mẫu bằng cồn aceton trong vòng 30 giây, sau đó rửa lại dưới vòi nước. Đây là bước quan trọng để phân biệt chính xác loại vi khuẩn bắt màu hoặc bị tẩy trôi sau khi đã phủ dung dịch lugol trước đó. 
• Phủ dung dịch đỏ fuchsin lên mẫu và để khoảng 30 giây, sau đó rửa dưới vòi nước. bước này giúp xác định loại vi khuẩn bắt màu đỏ (đã được tẩy hết màu tím) với những nhóm vi khuẩn màu tím không bị đổi màu. 

Bước 4: Để mẫu khô tự nhiên.

Bước 5: Soi mẫu dưới vật kính dầu.

Cách phân tích kết quả thu được trong việc phân biệt vi khuẩn gram dương và gram âm

Từ kết quả thu được với sự hỗ trợ của các hóa chất nhuộm gram, bác sĩ sẽ dựa vào màu sắc cuối cùng của mẫu để phân loại vi khuẩn thành hai nhóm: vi khuẩn gram dương và vi khuẩn gram dương. 

Thông thường, có 3 cách để phân loại như sau: 

• Xem màu sắc của kết quả: Khuẩn gram dương là màu tím hoặc màu xanh tím; khuẩn gram âm là màu xanh lá cây hoặc xanh lam. 
• Phân biệt các vi khuẩn: Khi vi khuẩn không bắt màu, các vi khuẩn đó có thể là neisseria, pseudomonas, E.coli, salmonella,...Ngược lại, đó có thể là tụ khuẩn cầu staphylococcus, liên cầu khuẩn, khuẩn enterococcus,...
• Tính chất sinh học của từng nhóm vi khuẩn: Khuẩn gram dương có lớp peptidoglycan dày, có khả năng tạo thành nhiều enzyme, ít acid teichoic. Khuẩn gram dương có lớp peptidoglycan mỏng, chứa nhiều acid teichoic, màng ngoài chứa LPS (lipopolysaccharide), đồng thời chúng có khả năng kháng lại một vài loại kháng sinh. 

Những nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả nhuộm gram

Khi thực hiện phương pháp nhuộm gram, kết quả có thể bị sai lệch do một số nguyên nhân sau: 

• Thời gian tẩy cồn không đúng như yêu cầu.
• Hóa chất nhuộm gram không đảm bảo chất lượng (có nhiều cặn hoặc đã hết hạn sử dụng).
• Dàn tiêu bản mẫu quá mỏng hoặc quá dày.
• Tiêu bản bị bong do không cố định kỹ hoặc bị rửa trôi dưới vòi nước. 

Mặc dù sai sót phần nhiều xảy ra ở những nhân viên y tế chưa có nhiều kinh nghiệm thực hiện, nhưng ngay cả với những người đã có kinh nghiệm, sai số gây ảnh hưởng đến kết quả vẫn có thể xảy ra. Do đó, việc thực hiện cẩn thận theo đúng quy trình và tập trung khi thực hiện phương pháp là điều rất quan trọng để đảm bảo kết quả nhuộm chính xác nhất. 

Như vậy việc xác định đúng loại vi khuẩn gây bệnh là vô cùng quan trọng để tầm soát bệnh hiệu quả và đưa ra phác đồ điều trị bệnh đúng đắn. Trong phương pháp này, hiểu rõ chức năng của loại hóa chất nhuộm gram cũng sẽ giúp nhân viên y tế thực hiện hiệu quả, tránh sai số trong kết quả. 

Bên cạnh xác định vi khuẩn qua phương pháp nhuộm gram, phòng khám cũng nên sử dụng những máy xét nghiệm chuyên dụng để biết được bệnh lý của bệnh chính xác nhất. Thông qua máy xét nghiệm, những bệnh lý liên quan đến vi khuẩn, vi rút như nhiễm trùng máu, bệnh lỵ,...sẽ được tầm soát và chữa trị kịp thời. Để mua những thiết bị xét nghiệm hiện đại của Zybio như máy huyết học Z3, máy sinh hóa EXC200, hãy liên hệ hotline 0901.333.689 để được hỗ trợ kịp thời nhé!

Đất Việt Medical cam kết sẽ đem tới cho bạn những sản phẩm chất lượng - hiệu quả - tối ưu chi phí cùng dịch vụ sau bán hàng tốt nhất!