Chỉ số HCT là một trong những chỉ số được cung cấp khi bệnh nhân thực hiện xét nghiệm huyết học. Chỉ số này phản ánh một số vấn đề sức khỏe của bệnh nhân như vấn đề thiếu sắt, xương, bệnh tim,...Bài viết này của Đất Việt Medical sẽ chia sẻ chi tiết, chính xác thông tin HCT trong xét nghiệm máu là gì, tại sao, khi nào nên thực hiện, cũng như cách đọc và quy trình thực hiện xét nghiệm này. Khám phá ngay!

HCT trong xét nghiệm máu là gì?

HCT (viết đầy đủ là Hematocrit) là tỷ lệ thể tích các tế bào hồng cầu có trong máu so với thể tích máu toàn phần. Giá trị HCT giúp chẩn đoán những bệnh lý liên quan đến máu như bệnh đa hồng cầu, tình trạng thiếu máu. Đơn vị đo giá trị HCT là phần trăm (%). 

Tại sao nên kiểm tra chỉ số HCT trong xét nghiệm máu?

 

Xem thêm:

• Công thức máu MCV là gì? Ý nghĩa quan trọng của chỉ số huyết học này
• Chỉ số WBC trong máu là gì? WBC bao nhiêu là bình thường?
• Các chỉ số thiếu máu trong xét nghiệm huyết học và một số phương pháp quan trọng trong đánh giá thiếu máu

Chỉ số HCT đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá tình trạng sức khỏe tổng quát, đặc biệt liên quan đến các vấn đề về máu. Chỉ số này được sử dụng nhằm:

• Phát hiện rối loạn máu: Chỉ số HCT giúp xác định tình trạng thiếu máu do số lượng tế bào hồng cầu thấp, một nguyên nhân phổ biến gây mệt mỏi, chóng mặt và đau đầu. Ngoài ra, chỉ số này cũng hỗ trợ sàng lọc bệnh đa hồng cầu - tình trạng có quá nhiều tế bào hồng cầu, gây ảnh hưởng đến tuần hoàn máu.
• Theo dõi hiệu quả điều trị: Đối với bệnh nhân đang điều trị các bệnh mãn tính hoặc ung thư, kiểm tra HCT thường xuyên giúp đánh giá mức độ đáp ứng của cơ thể với các phương pháp điều trị. Dựa trên kết quả, bác sĩ có thể điều chỉnh phác đồ phù hợp để đạt hiệu quả tối ưu.
• Phát hiện nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn: Thông qua HCT, bác sĩ có thể phát hiện sớm các bất thường liên quan đến mất nước, suy tim, hoặc các bệnh lý ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tế bào máu.

Khi nào nên kiểm tra chỉ số HCT trong máu?

 

Chỉ số HCT thường được kiểm tra trong những thời điểm sau:

• Khi nghi ngờ thiếu máu hoặc đa hồng cầu: Nếu cơ thể bạn xuất hiện triệu chứng mệt mỏi, da xanh xao, chóng mặt hoặc đau đầu, bác sĩ có thể chỉ định kiểm tra HCT để đánh giá số lượng tế bào hồng cầu. Đây là cách hiệu quả để phát hiện tình trạng thiếu máu hoặc bệnh lý liên quan đến tăng số lượng hồng cầu như đa hồng cầu.
• Khi xuất hiện triệu chứng mất nước: Tình trạng mất nước nghiêm trọng làm cô đặc máu, khiến nồng độ HCT tăng cao. Xét nghiệm này giúp bác sĩ xác định mức độ mất nước và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
• Trong quá trình điều trị bệnh lý mãn tính hoặc ung thư: HCT là một trong những chỉ số được sử dụng để đánh giá ảnh hưởng của hóa trị liệu lên tủy xương, cũng như theo dõi khả năng đáp ứng của cơ thể với các phương pháp điều trị.
• Khi kiểm tra sức khỏe định kỳ: HCT thường được đo cùng các chỉ số khác như hemoglobin, bạch cầu, tiểu cầu trong xét nghiệm công thức máu toàn phần, nhằm cung cấp bức tranh tổng thể về tình trạng sức khỏe.

Chỉ số HCT trong xét nghiệm máu bình thường là bao nhiêu? Tại sao lại cao/thấp?

Chỉ số HCT là khác nhau tùy vào độ tuổi và giới tính:

• Nam giới: 41% - 50%
• Nữ giới: 36% - 44%
• Trẻ sơ sinh: 45% - 61%
• Trẻ em: 32% - 42%

Nguyên nhân HCT thấp

Chỉ số HCT thấp hơn bình thường có thể là dấu hiệu của việc cơ thể không đủ tế bào hồng cầu để vận chuyển oxy đến các mô, liên quan tới những nguyên nhân sau:

• Thiếu máu: Do thiếu chất folate, sắt, vitamin B12.
• Mất máu: Chấn thương, phẫu thuật, hoặc chu kỳ kinh nguyệt nặng.
• Bệnh lý: Suy thận, rối loạn tủy xương, hoặc ung thư di căn tủy.
• Tình trạng thừa nước: Làm loãng máu dẫn đến giảm tỷ lệ hồng cầu.

Nguyên nhân HCT cao

Chỉ số HCT cao hơn bình thường có thể do những nguyên nhân sau:

• Mất nước: Do nôn, tiêu chảy, hoặc không uống đủ nước.
• Rối loạn máu: Bệnh đa hồng cầu hoặc dày phổi.
• Bệnh lý khác: Suy tim, khối u thận, hoặc khó thở khi ngủ.
• Yếu tố môi trường: Sống ở độ cao lớn hoặc sử dụng thuốc tăng cường như testosterone.

Quy trình xét nghiệm chỉ số HCT trong xét nghiệm máu

 

Xét nghiệm chỉ số HCT được thực hiện tương đối đơn giản và nhanh chóng, tại các phòng khám hoặc bệnh viện. Để đảm bảo kết quả chính xác, xét nghiệm này nên được thực hiện bằng máy huyết học hiện đại, cung cấp kết quả chính xác.

Các bước thực hiện quy trình xét nghiệm HCT:

Bước 1: Chuẩn bị

Xét nghiệm chỉ số HCT không yêu cầu bạn phải nhịn ăn hoặc chuẩn bị đặc biệt trước khi lấy máu. Bạn chỉ cần đến cơ sở y tế uy tín và nghe tư vấn chuyên môn của bác sĩ, chờ đến lượt lấy máu. Lưu ý rằng, nếu bạn thực hiện thêm xét nghiệm sinh hóa như xét nghiệm đường máu, gan, mỡ máu,...thì bạn cần nhịn ăn từ 8 - 12 tiếng trước thời điểm lấy máu để đảm bảo kết quả xét nghiệm không bị ảnh hưởng.

Bước 2: Lấy mẫu máu

• Kỹ thuật viên sẽ sát trùng vùng lấy máu, thường là tĩnh mạch ở khuỷu tay hoặc đầu ngón tay.
• Một dải băng cao su được buộc quanh bắp tay để làm nổi tĩnh mạch.
• Máu được lấy bằng kim tiêm và thu vào ống nghiệm. Quá trình này thường mất chưa đến 5 phút.

Bước 3: Phân tích mẫu máu

• Mẫu máu của bệnh nhân sau đó sẽ được phân tích bằng máy xét nghiệm huyết học.
• Các dòng máy phổ biến hiện nay như máy huyết học 3 thành phần hoặc 5 thành phần đều có khả năng cung cấp chỉ số HCT chính xác, nên bạn không cần lo về kết quả xét nghiệm.

Bước 4: Trả kết quả

Tùy quy trình làm việc của mỗi đơn vị y tế mà kết quả xét nghiệm có thể nhanh hoặc chậm. Do đó, bạn nên chọn cơ sở y tế sử dụng trang thiết bị hiện đại, quy trình làm việc nhanh chóng, không phức tạp, đảm bảo sắp xếp được công việc cá nhân của mình. 

Cách giữ chỉ số HCT ở mức ổn định hiệu quả theo chuyên gia

 

Theo các chuyên gia, bạn nên kết hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý và lối sống lành mạnh để giữ chỉ số HCT ổn định, cũng như bảo vệ cơ thể một cách toàn diện: 

1. Chế độ dinh dưỡng hợp lý

Bổ sung thực phẩm giàu sắt: Người có chỉ số HCT thấp, đặc biệt do thiếu máu, nên ưu tiên các thực phẩm giàu sắt như thịt đỏ, gan động vật, cá, rau lá xanh đậm, các loại đậu. Thêm vitamin C từ cam, chanh, hoặc ớt chuông để tăng khả năng hấp thụ sắt.
Tránh thực phẩm không lành mạnh: Hạn chế đồ ăn nhanh, chế biến sẵn, hoặc chứa nhiều dầu mỡ để giảm nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng máu.

2. Lối sống lành mạnh

• Tập luyện đều đặn: Duy trì hoạt động thể chất hàng ngày giúp cải thiện tuần hoàn máu, tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ ổn định chỉ số HCT.
• Tránh thói quen xấu: Ngừng hút thuốc, hạn chế rượu bia và ngủ đủ giấc mỗi ngày để cơ thể hồi phục và duy trì các chức năng sinh học ổn định.

Kết luận

Trên đây là những thông tin chính xác từ chuyên gia y tế về chỉ số HCT trong xét nghiệm máu là gì và ý nghĩa, quy trình thực hiện chỉ số này. Mong rằng bạn sẽ áp dụng những kiến thức này vào việc chăm sóc, bảo vệ sức khỏe bản thân. Để biết thêm những tin tức sức khỏe bổ ích, chuẩn xác khác, bạn có thể truy cập website của Đất Việt Medical nhé!